Frankenstein verafschuwt het wezen dat hij heeft gemaakt. In het naar hem genoemde boek vlucht hij bij de eerste aanblik weg maar het schepsel dat hij een monster noemt achtervolgt hem en gaat een confrontatie met hem aan. Het monster heeft zichzelf spreken geleerd en begrepen dat liefde de mensen met elkaar verbindt. Hij roept Frankenstein tot verantwoording en vraagt waarom hij hem die begiftigd is met alle menselijke gevoelens van de omgang met zijn schepper en zijn dierbaren heeft afgehouden en van zijn lot de grootst mogelijke afstand heeft genomen. Omdat Victor Frankenstein in zijn afschuw volhardt besluit het monster zijn verwanten te vermoorden en hem in het verderf te storten.
De vraag is waarom de begiftigde wetenschapper die Frankenstein is zijn creatie lelijk heeft gemaakt. Mary Shelley schrijft: ‘Omdat de kleinheid van de onderdelen mijn snelheid ernstig belemmerden, besloot ik, in tegenstelling tot mijn aanvankelijke bedoelingen, een wezen van gigantische afmetingen te maken; dat wil zeggen ongeveertwee meter veertig lang en evenredig groot.’ Een halve alinea verder gaat het over de drijfveer van Frankenstein. ‘Een nieuw mensdom zou me zegenen als zijn schepper en oorsprong; vele gelukkige en voortreffelijke karakters zouden hun bestaan aan mij te danken hebben. Geen vader zou de dankbaarheid van zijn kind zo volledig kunnen opeisen als ik het hunne zou verdienen.’
Met zulke zelfzuchtige motieven moet een onderneming als deze wel slecht aflopen. Victor Frankenstein heeft niet goed nagedacht. En daarmee zijn ellendige staat van zijn over zichzelf afgeroepen. Het boek is een zogenaamde gothic novel, een literair genre dat bol staat van plotselinge en onverwachte gebeurtenissen. Een dood gewaande kennis blijkt te leven. Een onverwachte erfenis redt de hoofdpersoon van bankroet. Een arme zieke wees blijkt op het einde van het boek een koningskind. Er wordt intussen heel wat gejammerd, gewanhoopt en gehuild en onderwijl wordt ook het decor van de gebeurtenissen in naargeestige termen weergegeven. Het weer is vaak nat en koud. Alles gebeurt heftig. Victor Frankenstein ‘stort zich in een rijtuig’ in plaats van dat hij er in stapt.
Als een over gedramatiseerd verhaal in een voor tegenwoordige lezers onverteerbare stijl – het gothische ontbreekt het ten ene male aan subtiliteit – is het opmerkelijk dat Mary Shelley’s roman onze tijd heeft bereikt. Wellicht zit de overlevingswaarde in het feit dat het boek een zondeval beschrijft. Afgaande op de verhalen heeft het er de schijn van dat een besef van schuld de Westerse beschaving altijd heeft begeleidt. Frankenstein’s overschrijding van een door het bovennatuurlijke gesanctioneerd taboe veroorzaakt vanzelfsprekend zijn ondergang. Maar belangrijker nog is dat het monster een ‘voortreffelijk karakter’ heeft en zijn hoogmoedige maker niet.
Het laatste wat de lezer van het schepsel ziet is zijn grote gestalte op een hondenslee op een vlakte met ijs. De onverkorte memoires van het monster; dat is pas iets om naar uit te kijken.
Mary Wollstonecraft Shelley. Frankenstein / De moderne Prometheus. Londen 1818.